Η οικοδόμηση του αστικού κράτους

Σπύρος Τζόκας

Θεμέλιο, 2002 269 σελ.

ISBN 960-310-286-5, ISBN-13 978-960-310-286-1, [Κυκλοφορεί]

Βραβείο της Βουλής των Ελλήνων [2000]

Το ιδιαίτερα σημαντικό αναπτυξιακό έργο της κυβέρνησης Βενιζέλου στην τετραετία 1928-1932 εντάσσεται στα πλαίσια του εγχειρήματος του αστικού εκσυγχρονισμού του ελληνικού κράτους. Αστικός εκσυγχρονισμός που γενικευμένα ταυτίζεται με τον εξευρωπαϊσμό, τον εκσυγχρονισμό δηλαδή κατά το δυτικό πρότυπο, στα πλαίσια του καπιταλισμού και της φιλελεύθερης αστικής δημοκρατίας. Το εγχείρημα αυτό ενεργοποιήθηκε από την έναρξη της βενιζελικής περιόδου, από την αρχή της δεκαετίας του 1910, όπου, όμως, συναρθρώθηκε με τον αλυτρωτισμό, με ιδεολογικό επιστέγασμα τη Μεγάλη Ιδέα. Στην τετραετία 1928-1932 ο αστικός εκσυγχρονισμός αποποιείται τον αλυτρωτισμό και αναδιπλώνεται στα όρια του ελληνικού κράτους. Η έννοια της εθνικής ολοκλήρωσης σηματοδοτούσε πλέον την αφομοίωση των πρώην αλύτρωτων των «νέων χωρών» και των μικρασιατών προσφύγων, την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας και μιας νέας εθνικής ταυτότητας μέσα στα οριστικά πλέον κρατικά σύνορα.
Πρόσφορο έδαφος για το εγχείρημα του αστικού εκσυγχρονισμού ήταν οι νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην Ελλάδα μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Η τραγωδία των προσφύγων της Μ. Ασίας λειτούργησε ως καταλύτης στη νέα πορεία του ελληνικού κράτους. Η άφιξη των προσφύγων στην Ελλάδα δημιούργησε μια σειρά από προϋποθέσεις για τον αστικό εκσυγχρονισμό όπως διεύρυνση της εσωτερικής αγοράς, επίσπευση των διαδικασιών της αγροτικής μεταρρύθμισης, προσφορά άφθονων ειδικευμένων ή μη εργατικών χεριών στη νεοσύστατη βιομηχανία, τόνωση της οικονομίας της αγοράς και, ταυτόχρονα, σύσταση εθνικής ομοιογένειας στις «νέες χώρες» της Βόρειας Ελλάδας και προώθηση νέων ιδεών στον πολιτικό και πολιτιστικό τομέα. Οι νέες αυτές συνθήκες σε συνδυασμό με την εισροή ξένου κεφαλαίου και τον κρατικό παρεμβατισμό στις οικονομικές διαδικασίες οδήγησαν το 1928, λίγο πριν την έναρξη της τετραετίας του Βενιζέλου, στην οικονομική ανάκαμψη του κράτους, στην παρουσίαση πλεονασματικών προϋπολογισμών και στην οικονομική σταθεροποίηση. Την ευνοϊκή αυτή συγκυρία εκμεταλλεύθηκε με τον καλύτερο τρόπο ο Ελ. Βενιζέλος, προχωρώντας, στη διάρκεια της τετραετίας του, σε ένα αξιόλογο έργο.